Từ 5 năm nay, vấn đề điều tra, truy lùng và thu hồi tài sản phi pháp
(TSPP) thụ đắc qua các hành động tham nhũng, biển thủ công qũy, chiếm
đoạt tài sản của người khác từ các thành phần lãnh đạo độc tài trở thành
khả thi, không còn quá khó khăn và đang diễn ra tại nhiều nơi trên thế
giới, từ Liên Âu (Pháp, Ý, Thụy Sĩ..), Hoa Kỳ, Bắc Phi (Tunisia, Libya,
Ai Cập, Guinea Equatorial, Nigeria,...), cho đến các quốc gia Nam Mỹ.
Những vấn đề khó khăn nan giải về mặt khuôn khổ pháp lý quốc tế và quốc
gia, về mặt khả năng điều tra và sự hiện hữu các cơ quan chuyên môn
trách nhiệm truy lùng, về mặt đứng đơn kiện với sự can đảm và kiên trì
các NGO và nạn nhân nhằm đòi lại công lý, về mặt dư luận với sự đồng
tình và hậu thuẫn tích cực của quần chúng, báo giới và chính giới quốc
tế, đã và đang lần lượt được giải quyết.
Những trường hợp thu hồi TSPP trên thế giới
Vào
năm 1998, số tiền gần 500 triệu Mỹ Kim (MK) đã được các ngân hàng liên
bang Thụy Sĩ chấp nhận tháo khoán từ các trương mục bị niêm phong của
gia đình Marcos và trả lại cho chính phủ Phi Luật Tân. Sau khi chế độ
độc tài Marcos bị lật đổ vào năm 1986, phải đợi đến hơn 10 năm sau một
phần số tiền phi pháp thuộc số tài sản khổng lồ lên đến hàng chục tỷ MK
của gia đình Marcos, mới được thu hồi lại được và trả về cho quốc gia
Phi Luật Tân
Từ đó cho đến nay, nhu cầu thu hồi tài sản phi pháp trở
nên chính đáng, công khai và khả năng thu hồi một số tài sản đáng kể
ngày càng cao và nhanh chóng hơn, qua các trường hợp các nhà độc tài
Jean Claude Duvalier (Haiti, bị lật đổ năm 1986, với số TSPP lên hàng tỷ
MK); Mobutu (Zaire, bị lật đổ năm 1997, với số tải sản từ 5-7 tỷ MK);
Sani Abacha (Nigéria, chết năm 1998, thủ tục thu hồi TSPP chỉ mới được
tung ra năm 2012); và gần nhất Kadhafi (Libya, 2011, bị chết, tài sản
phi pháp từ 20-50 tỷ MK); Ben Ali (Tunisia, 2011, 5 tỷ MK); Moubarak (Ai
Cập 2011, từ 2-5 Tỷ MK). Hiện đang diễn ra hơn 30 vụ kiện đòi lại TSPP
tại Bắc Phi, Trung Phi, Trung Đông. Dư luận thế giới ngày càng nhận thấy
là việc hỗ trợ cụ thể cho các dân chúng bị thống trị đòi công lý, điển
hình qua việc truy lùng, niêm phong, thu hồi các tài sản phi pháp là
điều phù hợp với công lý và cần tiến hành.
Một
trường hợp thu hồi TSPP đặc biệt đã xảy ra tại Pháp, khiến cho dư luận
đặc biệt quan tâm về mức hữu hiệu và nhanh chóng của việc điều tra, niêm
phong và tịch thu các tài sản phi pháp. Đó là trường hợp Teodora Nguema
Obiang, con trai của vị tổng thống độc tài Guinée Eqautoriale với chức
vụ Đệ Nhị Phó Tổng Thống. Obiang đã dùng tiền phi pháp để mua nhiều
chiếc xe hạng sang như Maserati, Bentley, Rolls-Royce trị giá cả triệu
euros, dinh thự cao 6 tầng, trị giá hơn 150 triệu euros, tại đại lộ Foch
gần Khải Hoàn Môn. Các phần TSPP này bị tịch thu từ 19/7/2012, sau 5
năm khởi tố. Obiang cũng bị truy tố tại Hoa Kỳ về tội tham nhũng qua
việc chi tiêu hơn 300 triệu MK từ 2000 đến 2011. Đây là lần đầu tiên một
thành phần thuộc gia đình một lãnh đạo độc tài còn tại chức mà tài sản
phi pháp đầu tư tại Pháp, Hoa Kỳ bị niêm phong, tịch thu và bị truy
lùng.
Khuôn khổ pháp lý thuận lợi cho việc thu hồi TSPP
Tại
các quốc gia tiền tiến, bắt đầu từ đầu năm 2009, một số cơ quan rất
chuyên biệt (special agency) với quyền hạn điều tra, tịch thu TSPP, được
nới rộng bởi một số đạo luật đặc biệt đã được hình thành tại Anh, Pháp,
Úc, Hoa Kỳ, Gia Nã Đại, Liên Âu. Điển hình tại Anh (SOCA Serious
Organised Crime Agency), Pháp (AGRASC AGence de Recou-vrement des Avoirs
Saisis ou Confisqués). Riêng trong 2 năm 2009/2010, SOCA đã niêm phong
một tổng số tài sản phi pháp lên hơn 300 triệu Anh Kim. Theo cơ quan
SOCA, điều quan trọng là khả năng ngăn cấm không cho các thành phần tội
ác xử dụng được số tiền phi pháp, dù số tiền này được lưu trữ ở bất cứ
nơi nào trên thế giới. Đạo luật số 2010-78 ngày 9/7/2010 tại Pháp cho
phép cơ quan AGRASC tịch thu tài sản phi pháp, nới rộng những loại tài
sản có thể bị niêm phong và tịch thu. Một số điều chỉnh luật lệ về hình
sự đã được Quốc Hội Pháp phê chuẩn, để có thể tiến hành việc tịch thu và
bán đấu giá tài sản phi pháp theo quyết định của một số quan toà đặc
biệt, ngay cả trước khi có phiên toà xử. Dư luận và giới tư pháp đã chấp
thuận nguyên tắc: các thành phần tội ác cần phải chứng minh được là đã
thụ đắc các tài sản với lợi tức hợp pháp của họ thì mới thu hồi được
những tài sản khổng lồ bị niêm phong. Đây là một biện pháp đặc biệt rất
hữu hiệu dựa trên kinh nghiệm chính quyền Ý đã tiến hành từ thập niên 80
nhằm phá vỡ vòng đai trên cùng cao nhất của tập đoàn Mafia Ý.
Trên
bình diện Liên Hiệp Quốc, công ước về Chống Tham Nhũng và Rửa Tiền
Merida được thông qua bởi Quyết Nghị 58/4 của Đại Hội Đồng LHQ vào ngày
31/10/2003, và có hiệu lực từ 14/12/2005 (Việt Nam đã phê chuẩn Công Ước
này ngày 10/8/2009), cơ quan FATF (Financial Action Task Force) đã được
thành lập từ năm 1989, để làm khung sườn cho các biện pháp chống rửa
tiền, chuyển ngân phi pháp. Trên bình diện Liên Âu, chỉ thị (directive)
2015/849/EC được ban hành ngày 20/5/2015 nhằm chống rửa tiền có hệ
thống. Đặc biệt với điểu khoản 30, bắt buộc phải công bố chi tiết về
người thừa hưởng (beneficial ownership information), về tên tuổi, địa
chỉ, tư cách các thành phần lãnh đạo các công ty này khi chuyển ngân vào
Liên Âu, những dữ kiện này được lưu trữ trong một hồ sơ mà công chúng
được quyền tham khảo. Ngoài ra Liên Âu còn bắt buộc các ngân hàng phải
làm thủ tục tự động thông báo (Automatic Exchange of Financial Account
Information) mỗi khi có một vụ chuyển ngân quan trọng (đến từ các thiên
đường thuế khoá), chứ không cần đợi tới các thủ tục điều tra về pháp lý.
Tại Hoa Kỳ, các dữ kiện về tiền chuyển ngân phi pháp được tập trung về
cơ quan FinCEN (Financial Crime Enforcement Networks). 27 năm sau khi
tướng độc tài Nigeria Sani Abacha mất, Hoa Kỳ mới đây đã tịch thu và
giao trả lại cho chính quyền Nigeria số tiền gần 500 triệu MK thu hồi từ
các TSPP của Sani Abacha, dù phần TSPP này đã được chuyển sở hữu qua
hàng con cháu đang sống tại Hoa Kỳ.
Thu hồi TSPP tại Pháp, Liên Âu
Tại
Pháp, cơ quan chuyên môn AGRASC, trực thuộc Bộ Tư Pháp và Ngân Sách, đã
niêm phong hơn 800 triệu Euros từ 2 năm qua với hơn 16771 tài sản bị
niêm phong tịch thu, trong đó có hơn 1660 dinh thự, 6100 trương mục ngân
hàng và hơn 3100 chiếc xe hơi loại đắt tiền; một phần số tài sản này
được đem ra bán đấu giá để xung vào công qũy Pháp. Số tài sản phi pháp
bị niêm phong tăng vọt từ năm này sang năm khác. Riêng trong năm 2015,
Bộ Tài Chánh Pháp cho biết AGRASC đã tịch thu hơn 480 triệu € TSPP và đã
xung vào công qũy Pháp hơn 20 triệu € tiền lợi đến từ việc bán các TSPP
thu hồi từ các hoạt động phạm pháp rửa tiền. Theo một giới chức trách
nhiệm, các hoạt động bán á phiện chỉ còn ở mức 15% tổng số TSPP bị tịch
thu, phần lớn số còn lại đến từ các hoạt động rửa tiền. Tại Liên Âu
trong năm 2014, tổng số TSPP bị tịch thu tại Ý, Đức, Anh, Pháp, Tây Ban
Nha đã lên đến 2,6 tỷ Euros với 40.000 TSPP gồm du thuyền, biệt thư, xe
hơi, trương mục,... . Con số này sẽ còn tăng vọt qua việc áp dụng khuyến
cáo hợp tác pháp lý của chỉ thị 2015/349 của Liên Âu.
Vấn đề TSPP tại Việt Nam
Chắc
chắn đa số các thành phần lãnh đạo CSVN đều đã thụ đắc một cách phi
pháp những số tiền khổng lồ lên đến hàng trăm triệu, hàng tỷ MK đến từ
việc bòn rút công qũy quốc gia, tham nhũng có hệ thống, qua việc lợi
dụng chức vụ, quyền thế, và nắm giữ mọi guồng máy kinh tế, công ty quốc
doanh, ngân hàng tín dụng, dự án đầu tư.
· Lãnh
đạo CSVN mà đứng đầu là Nguyễn Tấn Dũng, qua trung gian thân tín đã
chuyển rất nhiều tiền, có thể lên đến hàng tỷ MK ra nước ngoài, tại các
quốc gia tiền tiến Tây Phương. Danh sách 140 nhân sự, công ty Việt Nam
được công bố bởi Offshoreleaks chỉ phản ảnh một phần sự kiện này.
· Số
tiền được chuyển vào thành vốn hùn hạp, trả hóa đơn tại các công ty
bình phong tại Tân Gia Ba, BVI, Thụy Sĩ, hay tại các thiên đường thuế
khóa. Và từ các công ty bình phong này chuyển vào các ngân hàng tại các
quốc gia tiền tiến, để trở thành phần vốn các công ty do gia đình, con
cháu, thuộc thân hạ thân tín đứng tên, và dùng để mua phần vốn các công
ty (chợ, địa ốc) hay tậu bất động sản.
· Số
tiền này là TSPP chiếm đoạt qua việc lấy của cải, ruộng vườn, nhà cửa
của người khác, nhất là dân oan, biển thủ công qũy các công ty quốc
doanh do chính tay chân thân tín, người trong gia đình làm Tổng Giám
Đốc, Giám Đốc, ăn chặn các dự án dầu tư.
Tạm Kết
Những
TSPP các lãnh đạo CSVN đã chuyển ra ngoại quốc chắc chắn sẽ bị truy
lùng, tịch thu để đòi lại công lý, công bằng cho hàng triệu người dân
Việt Nam đã bị tước đoạt một cách trắng trợn, hàng trăm ngàn gia đình
lâm cảnh khốn cùng, tan nát trong hàng chục năm qua, cũng như cho quốc
gia Việt Nam. Nhờ vào những điều thuận lợi sau:
· Khuôn
khổ pháp lý quốc tế và quốc gia về chống tham nhũng đã giải toả được
các khó khăn về mặt điều tra, truy lùng các TSPP được tẩu tán qua rất
nhiều bình phong và trung gian trên khắp thế giới.
· Sự tham gia tích cực và hữu hiệu của các tổ chức xã hội dân sự Quốc Tế, ICIJ, offshoreleaks, Transparency, ...
· Việc truy lùng TSPP không bị giới hạn bởi các thời hạn miễn tố hay hồi tố.
· Việc
truy lùng TSPP không bị giới hạn bởi tình hình người chủ nhân TSPP, dù
đang lẩn trốn, đã qua đời, hay TSPP đã được chuyển nhượng qua hàng con
cháu.
· Việc truy lùng TSPP vẫn tiến hành được dù không có đơn kiện về mặt hình sự.
Với
các điều kiện thuận lợi nêu trên, chắc chắn lãnh đạo CSVN và gia đình
họ sẽ không còn có thể nào hạ cánh an toàn. Một phần quan trọng của số
TSPP sẽ bị thu hồi, để đền bù các nạn nhân và đóng góp vào phần canh tân
đất nước.
Nguyễn Ngọc Bảo
Trên bình diện Liên Hiệp Quốc, công ước về Chống Tham Nhũng và Rửa Tiền Merida được thông qua bởi Quyết Nghị 58/4 của Đại Hội Đồng LHQ vào ngày 31/10/2003, và có hiệu lực từ 14/12/2005 (Việt Nam đã phê chuẩn Công Ước này ngày 10/8/2009), cơ quan FATF (Financial Action Task Force) đã được thành lập từ năm 1989, để làm khung sườn cho các biện pháp chống rửa tiền, chuyển ngân phi pháp. Trên bình diện Liên Âu, chỉ thị (directive) 2015/849/EC được ban hành ngày 20/5/2015 nhằm chống rửa tiền có hệ thống. Đặc biệt với điểu khoản 30, bắt buộc phải công bố chi tiết về người thừa hưởng (beneficial ownership information), về tên tuổi, địa chỉ, tư cách các thành phần lãnh đạo các công ty này khi chuyển ngân vào Liên Âu, những dữ kiện này được lưu trữ trong một hồ sơ mà công chúng được quyền tham khảo. Ngoài ra Liên Âu còn bắt buộc các ngân hàng phải làm thủ tục tự động thông báo (Automatic Exchange of Financial Account Information) mỗi khi có một vụ chuyển ngân quan trọng (đến từ các thiên đường thuế khoá), chứ không cần đợi tới các thủ tục điều tra về pháp lý. Tại Hoa Kỳ, các dữ kiện về tiền chuyển ngân phi pháp được tập trung về cơ quan FinCEN (Financial Crime Enforcement Networks). 27 năm sau khi tướng độc tài Nigeria Sani Abacha mất, Hoa Kỳ mới đây đã tịch thu và giao trả lại cho chính quyền Nigeria số tiền gần 500 triệu MK thu hồi từ các TSPP của Sani Abacha, dù phần TSPP này đã được chuyển sở hữu qua hàng con cháu đang sống tại Hoa Kỳ.
No comments:
Post a Comment