Xe tăng của quân đội Bắc Việt tiến vào Sài Gòn hôm 30/4/1975, xung quanh là người dân đứng nhìn. AP
Những
ngày này, giữa tháng tư này, trước đây gần nửa thế kỷ, nhân dân hai
miền Nam và Bắc đón nhận một biến cố, biến cố của kẻ thắng cuộc và biến
cố của bên thua cuộc. Sở dĩ tôi gọi biến cố bên thắng cuộc và đồng nhất
họ với bên thua cuộc trong một biến cố bởi vì nếu nhìn từ bên ngoài thì
miền Bắc đã thắng miền Nam, nhưng nhìn sâu xa hơn thì quốc gia này, dân
tộc này đã thua, đã đón nhận một biến cố mà ở đó, các giá trị văn minh
của cả hai miền chính thức bị bức tử, một chu kỳ mới với đầy rủi ro,
hoang mang và tan thương đang bắt đầu.
Trước
30 tháng tư năm 1975, không ít người miền Bắc đau đáu dành dụm từng cân
gạo, từng ký khoai để mang vào cho bà con, người thân, tộc họ và cả
người không quen biết của miền Nam “đang đau khổ, thiếu thốn, đói kém vì
chịu sự kìm kẹp của Mỹ Diệm”. Dường như trong hàng triệu người lên
đường, trong hàng triệu trái tim nôn nóng “giải phóng miền Nam” ấy có
rất nhiều, thậm chí hoàn toàn nghĩ như vậy bởi sau quá nhiều tuyên
truyền và tẩy não của người Cộng sản. Và từng cân gạo, ký khoai lang khô
chắt chiu ấy là gì nếu không phải là tình yêu thương, là văn minh, là
giá trị nhân văn?
Thế
nhưng sau khi người lính Cộng sản Bắc Việt chính thức bước vào dinh Độc
Lập và sau một thời gian dài thu chiến lợi phẩm, hưởng niềm vui chiến
thắng và nhìn miền Nam như một cái xác mang linh hồn Mỹ Diệm bởi quá
nhiều lời chỉ giáo, lên dây cót thù hận của chỉ huy, của cấp trên. Song
hành với các giáo huấn này là những chiến dịch tận diệt người miền Nam
có liên quan đến chế độ cũ, đẩy người miền Nam đến đường cùng và tha hồ
thu chiến lợi phẩm mang về quê hương, cả một kho chiến lợi phẩm dù có
tưởng tượng giỏi cỡ nào người lính Cộng sản cũng không bao giờ tin nổi
vào mắt mình, đó là sự thật. Thế mới có người mang con búp bê, mang
chiếc xe đạp, chạy cả chiếc xe Honda 67, Honda Dame về miền Bắc.
Lính Bắc Việt trên chiếc xe tăng đang vứt cờ của Việt Nam Cộng Hoà xuống đất bên ngoài Dinh Độc Lập hôm 30/4/1975. AP
Và
đương nhiên, điều đáng buồn nhất, có tính chấm dứt mọi lý tưởng có được
(cho dù đó là lý tưởng sai lầm, hình thành từ sự tuyên truyền đối trá)
còn mang hơi hướm tình người của miền Bắc dành cho miền Nam chính thức
chết đi bởi họ bẽ bàng nhận ra những bước chân lạc lõng của mình trên
đất phương Nam. Họ hiểu rằng kể từ khi bước vào đây, không có khái niệm
giải phóng nào ở đây mà là đi xâm chiếm, đi dọn cỏ miền Nam và đi thu
chiến lợi phẩm. Và họ cũng bẽ bàng nhận ra rằng họ chẳng phải là bậc cứu
thế trong mắt người miền Nam, họ nhếch nhác và có phần tệ hại trong mắt
người miền Nam… Chút lòng yêu thương hay trắc ẩn của kẻ thắng cuộc
nhanh chóng chuyển sang thù hận và trả thù. Ranh giới phân chia Nam –
Bắc giãn rộng trong tâm hồn mỗi người.
Và
chưa dừng ở đó, cuộc chiến trong tâm hồn người Việt Nam, cuộc chiến
trong tâm linh dân tộc trở nên ráo riết, tàn bạo hơn khi người Cộng sản
áp đặt mô hình kinh tế tập trung bao cấp thần thánh của họ lên miền Nam
và thít chặt hơn ở miền Bắc, điều đó dẫn đến những bài ca ca ngợi quê
hương với hình ảnh chất đầy những bữa ăn ước mơ, những hạt lúa ước mơ,
những thứ tưởng chừng rất đơn giản nhưng nằm trong ước mơ của con người.
Phải lâu lắm, hơn mười một năm sau, sau biết bao nhiêu biến cố chiến
tranh biên giới Tây Nam, chiến tranh biên giới phía Bắc, đói khổ, đau
đớn vượt biển, đền đài miếu mạo, lăng tẩm bị đập phá, bị hoang phế… Cả
một dân tộc tan tác dưới trời đau… Người ta mới chịu mở ra cánh cửa thị
trường.
Nhưng
cái cánh cửa thị trường ấy thêm một lần nữa cắt sâu vết thương dân tộc
bởi cái định hướng xã hội chủ nghĩa của nó. Vì đây là thị trường có định
hướng, có đảng Cộng sản vẽ kim chỉ Nam và có sự giám sát, quản lý toàn
triệt của Đảng, nên chắc chắn một điều, trong cái thị trường ấy, chỉ có
thái tử Đảng, phe cánh hẩu của đảng, những nhóm lợi ích trực thuộc đảng
thu về mối lợi lộc, dân đen không những không được lợi lộc gì mà phải
đối diện với một thứ tư bản rừng rú nấp bóng “định hướng xã hội chủ
nghĩa”, mượn danh “tài sản quốc dân, toàn dân”.
Những người Việt Nam vượt biển tìm đường đi tỵ nạn được cứu trên biển hôm 8/7/1979 trên tàu bệnh viện của Pháp có tên L'Ile de Lumière. AFP
Và
trong cơn quẫy đạp đầy rẫy máu và nước mắt của những con quái thú tư
bản rừng rú, có hàng triệu người dân bỗng chốc trở thành dân oan, có
hàng triệu người dân cho đến thế kỷ 21 vẫn không dám mở miệng nói ra suy
nghĩ của mình cho dù đó chỉ là suy nghĩ rất đơn giản rằng mình cần được
đối xử công bằng.
Vực thẳm phân ly của dân tộc ngày càng mở ra toang
hoác, sự phân chia Nam – Bắc ngày càng thêm nặng. Và đau đớn nhất là
người ta trở nên mù quán và tự phát. Mù quán vì không cần biết đúng –
sai, tốt – xấu, đen – trắng mà chỉ cần biết đã Bắc thì phải xấu, cũng
như ngược lại, đã Nam thì phải ngố và hợm hĩnh. Tự phát bởi người ta
đánh mất trung tính để nhận biết đúng sai mà chỉ cần chứng minh rằng
mình hiểu biết, mình tử tế, người ta sẵn sàng đạp lên mọi giá trị và đạp
qua cả chính sự tử tế và lòng trắc ẩn của bản thân để nói cái mình
thích, cái có lợi cho mình.
Và
sau gần nửa thế kỷ, sự đánh mất trung tính của một dân tộc đã đến hồi
cao trào, người ta không những không còn phân biệt đúng – sai mà chuyển
lên cấp độ mới hơn là phe tao luôn đúng và phe mày luôn sai. Phe tao là
ai? Phe tao là những ai phát biểu, chống đối, xun xoe, bợ đỡ hay vùi dập
giống với tao, cùng mục tiêu như tao thì đều đúng cả. Còn phe mày là
ai, là đứa nào dám nói ngược, dám phản biện, dám phản tư, dám chỉ ra
điều bất công và dám chặn đứng tiến trình bóc lột của tao, đương nhiên
phải là sai và là kẻ thù của tao rồi.
Cái
nếp nghĩ cực đoan một cách có biện chứng này đã thành nếp nghĩ phổ quát
của dân tộc một khi các hệ hình giá trị dân tộc được căn cứ trên vật
dục, trên cái nhà, chiếc xe, bể bơi, siêu xe, siêu biệt thự và sâu xa
hơn nữa là nhiều thớt, tức vợ ở nhà là thớt chính, các thớt còn lại
ngoài xã hội chính là các chân dài, và chân càng dài, óc càng ngắn thì
càng dễ kiếm tiền. Bởi chân dài giúp người sở hữu có cái để dợt le và
thỏa cơn khát dục, chân dài cũng là thứ chuẩn mực thẩm mỹ duy vật biện
chứng. Và óc càng ngắn thì càng hay, bởi óc ngắn ít thủ đoạn, óc ngắn ít
làm việc đầu óc mà chuyển năng lượng sang làm việc ở các đơn vị cơ thể
khác. Khi chân dài óc ngắn trở thành món hang hiếm, hàng hot của xã hội,
len lỏi trong cả giáo dục và quản lý, chính trị, kinh tế… thì đương
nhiên, điểm đến của dân tộc nằm ở đâu, thiết không cần bàn thêm!
Một người lái xe ôm nằm trên chiếc xe máy của mình chờ khách trước một tấm biển quảng cáo căn hộ chung cư đắt tiền ở TPHCM hôm 20/11/2013. AFP
Và
sau gần nửa thế kỷ đi qua, chuyện chén cơm, manh áo, chỗ ở không còn
thao thức như ngày xưa. Nhưng không thao thức không có nghĩa là bình
yên, thái bình. Vì sau gần nửa thế kỷ, con người, khi đối mặt với chuyện
ăn, mặc, ở đã chuyển từ thao thức sang khốc liệt, con người dẫm đạp lên
nhau, con người man trá, lừa lọc và bất chấp thủ đoạn kể cả người thân
với nhau để đạt mục đích của họ. Mà đáng sợ là cái mục đích ấy lại quanh
quẩn ở chuyện ăn mặc ở, một tầng bậc cấp thấp, thứ tầng bậc ở nhân loại
chưa phát triển. Bởi trong một nhân loại đã phát triển, nỗi thao thức
chuyện ăn mặc ở sẽ chuyển sang nỗi thao thức về thân phận cá nhân và
nhân quần, thao thức về đồng loại và thế giới, thao thức về vũ trụ quan
sau chuỗi dài chiêm nghiệm tri thức.
Đáng
sợ ở chỗ một quốc gia nghèo và dốt, cánh cửa tri thức chỉ mới mở hé và
lực lượng trí thức còn rất mỏng, hàm lượng tri thức còn yếu ớt khi bước
ra biển lớn. Nhưng chúng ta lại có quá nhiều giáo sư tiến sĩ, chúng ta
có quá nhiều cử nhân và các giáo sư tiến sĩ bận xun xoe, bợ đỡ, hiếm hoi
người suy tư về dân tộc, các cử nhân bận chạy xe ôm, cò đất, cò nhà,
ship hàng online…
Kết quả là sao? Sau rất nhiều nỗ lực để xóa nghèo đói,
xóa dốt, Việt Nam có những cánh rừng trơ trọi và có những biệt phủ
triệu đô trang trí đầy gỗ quý, Việt Nam có những con người vung tiền như
lá mít và có những vùng quê bị xóa sổ bởi nghèo đói và nạn cờ bạc, đề
đóm, Việt Nam cạn kiệt tài nguyên tự nhiên và con người, Việt Nam có
những người đi bán thận để mua điện thoại, Việt Nam có những gia đình
nhà chứa đầy các vật dụng đắt giá, thời thượng và có hầm rượu ngoại
nhưng không có lấy một cái kệ sách nhỏ.
Việt Nam cơ bản đã vượt qua được
đói, nghèo bằng nỗ lực đấu tranh và đấu tranh nhưng cũng cơ bản vượt
qua nạn dốt bằng nỗ lực học thuộc điều lệ Đảng, những cánh cửa tri thức
khác vẫn im ỉm đóng với dân tộc, chỉ có những trí thức chịu dòm lén qua
khe cửa và tự than vãn về góc u tối của đời mình, giỏi lắm cũng chỉ dám
thở dài về bóng tối bao phủ cả căn nhà có quá nhiều ổ khóa.
Vậy
thì sau gần nửa thế kỷ, chúng ta nhìn lại và thấy gì?
Thấy lòng hoài
nghi, thấy sự dửng dưng, thấy kẻ hãnh tiến và đạp qua nỗi đau đồng loại,
thấy người xun xoe, thấy đời trống rỗng và vô vị... Và thấy ai đó đang
khóc thầm nhớ tiếc những ngày vàng son, những ngày con người dù đau khổ,
chết chóc những vẫn còn biết tử tế với nhau!
Blogger Viết Từ Sài Gòn
2022.04.22
2022.04.22
No comments:
Post a Comment